Herria urtez urte

— Pasaiako portuaren planoa argitaratu zen Donostian: bertan ageri da Antxo izeneko baserria [“Ancho”], Berratik behera datorren bide baten buruan, itsaso bazterrean. Gutxi gorabehera, gaur Avanzado eta Koadrantea esaten zaion kaiaren parean zegoen.

• Antxo izena ageri den lehen planoa

• Antxo baserriaren kokapena

— Altzan barrena burdinbideak behar zituen lurren desjabetza hasi zen. Hona kaltetutako baserriak: Algarbe, Altuena, Antxo, Arraskuena, Darieta, Etxeluze, Etxetxiki, Felisarre, Garro, Intxaurrondo zaharra, Lindorena, Mirabarkera, Parada, Perratoki, Peruene, Portuzar, Txoko, Zardandegi, Zornotza.

— Istripu larria gertatu zen Kaputxinoetan egiten ari ziren burdinbideko lanetan. Istripu honen ondorioz, harresia ez baina tunela egitea erabaki zen.

— Antxo herria izango zenaren eremua, orduan “basatza zena”, Fermin Lasala, Duque de Mandas jaunari eman zion Erregearen Agindu batek, “lehortu eta baratzetarako prestatzekotan”.

• Fermin Lasala, Mandasko Duke eta “Antxoko Jauna”

— Norteko burdinbidea eraiki eta mustu zen. Hau dugu portuaren eta Antxo izango zenaren arteko lehen mozketa: basatzaren 115.000 m2 haiek lur lehorra errazago bihurtzeko behar duten dikea egina dago, “baratzetarako” erabiliko ez badira ere….

• Trena Antxoko parean ageri den aurreneko irudia

— Molinaon M. Borderas y Cí­a petrolio biltegia ezarri zen. Petrolio eta metalolio finketa eta salerosketa.

— Merkataritzako kaia eraiki zen lan eta bizileku bihurtzen hasitako basatza lehortuaren aurrean, trenbidearen beste aldean. “Antxoko mollea” esan izan zioten langileek. Zurezkoa zen, eta ikatza hartzen zuen gehienbat.

— Jabe berriak petroliotegian: Mercader y Viuda de Londaiz. Ignacio Merkader armadorea ere bazen, bereak ziren Donostiako Mamelena atoiontzi ospetsuak. Gipuzkoako Merkataritza Ganberako lehendakaria izan zen 1886-1889 bitartean. Merkader abizena Altzako lehenetariko baserri batetik dator.

• Ignacio Merkader

• Algo sobre los casi cien años de la factorí­a de petróleos de Molinao

— Hamarretxeta izeneko eraikinaren planoa aurkeztu zuen Clemente Osinaldek, basatzari kenduriko lurraldearen jabe bakarra zen Duque de Mandas-en Antxorako ordezkariak.

— Clemente Osinaldek Antxoren aurreneko kaleak proposatu zituen.

• Antxo proiektu hutsa zenean

• Nuestras calles

• Antxo: gure kaleak

— Sociedad Musical Pasaitarra elkartea sortu zen, kontzertuak emateko.